منوکسید کرین گازی است که در اثر سوختن ناقص سوخت‌های فسیلی مانند نفت، گاز، بنزین، گازوئیل و زغال‌چوب حاصل می‌شود و چون گازی بی‌رنگ، بی بو، بی‌مزه و غیرمحرک است مسمومیت با آن به‌راحتی اتفاق می‌افتد.
منوکسید کربن در خون با هموگلوبین ترکیب پایداری تشکیل داده و در نتیجه اکسیژن‌رسانی به بافته‌ای بدن کاهش می‌دهد، در صورت مسمومیت شدید پس از بروز تشنج، مرگ در فرد مسموم فرامی‌رسد.
همین امر موجب شده تا مسمومیت با منوکسید کربن یکی از مرگبارترین انواع مسمومیت‌ها محسوب شود. مشاغلی مانند مکانیک‌ها، جوشکاران، آتش‌نشان‌ها، شاغلین در پایانه‌های اتوبوس‌رانی، رانندگان تاکسی، کارگرانی که در محیط بسته از بخاری‌های نفتی جهت گرم‌کردن محیط استفاده می‌کنند و همچنین کلیه خانواده‌هایی که در فصول سرد سال برای گرم‌کردن منازل از چراغ‌های نفتی یا بخاری‌های گازی بدون دودکش استفاده کرده و نکات ایمنی در مورد نصب دودکش استاندارد را رعایت نمی‌کنند در معرض خطر مسمومیت با گاز منو اکسید کربن قرار دارند.
علائم مسمومیت با منوکسید کربن:
علائم مسمومیت می‌تواند در افراد مختلف متفاوت باشد؛ ولی عمدتاً علائمی مانند سردرد، ضربان شدید شقیقه‌ها، وزوز گوش، سرگیجه، خواب‌آلودگی و در غلظت‌های بالاتر تهوع، استفراغ، تپش قلب، کاهش هوشیاری، کما و مرگ ممکن است بروز نمایند.
اقدامات اولیه در برخورد با مسمومیت ناشی از منوکسید کربن:
چنانچه مشکوک به مسمومیت با گاز منوکسید کربن هستید با اقدامات زیر می‌توانید جان مصدومین را نجات دهید:
- سریعاً مصدومین را به هوای آزاد منتقل کنید.
- بلافاصله به اورژانس زنگ‌زده و کمک بخواهید.
- در صورت امکان برای بیمار بیهوش سریعاً از اکسیژن ۱۰۰% استفاده نمایید.
- در صورت قطع تنفس بیمار انجام عملیات احیاء قلبی عروقی توسط فرد آگاه برای بیمار ضروری است.
- مراقب باشید، فرد کمک‌کننده خود نباید به‌صورت طولانی‌مدت در معرض گاز منوکسید کربن باشد؛ زیرا خود نیز ممکن است مسموم شود.
هشدارهایی برای پیشگیری از بروز مسمومیت با گاز منوکسید کربن:
۱. استفاده از بخاری‌های بدون دودکش تنها در محیط‌هایی که دارای تهویه و جریان مناسب هوا هستند مجاز است. از بکار بردن این وسایل در محیط‌های بسته و فاقد جریان هوا خودداری نمایید.
۲. در هنگام استفاده از بخاری‌های نفتی و گازی، جهت پیشگیری از مسمومیت با گاز منوکسید کربن، اطمینان از نصب صحیح و کارکرد مناسب دودکش‌ها الزامی است.
۳. آیا می‌دانید مواردی از مسمومیت‌های کشنده با منوکسید کربن در رانندگانی گزارش شده است که برای گرم‌کردن خودروی خود در فصول سرد سال از گاز پیک‌نیکی استفاده نموده‌اند.
۴. آیا می‌دانید حضور در گاراژهای دربسته که در آن اتومبیل با موتور روشن وجود دارد خطر بروز مسمومیت با منوکسید کربن را به همراه دارد؟
۵. آیا می‌دانید تماس طولانی‌مدت با مقادیر کم‌گاز منوکسید کربن می‌تواند فرد را به بیماری‌های قلبی - عروقی مبتلا سازد؟
۶. تماس طولانی‌مدت با گاز منوکسید کربن به‌ویژه در کودکان، می‌تواند با بروز اختلالات رفتاری و کاهش حافظه و ضریب هوشی آنها همراه باشد.
۷. آیا می‌دانید در دود سیگار مقادیری از گاز منوکسید کربن موجود است و این گاز می‌تواند در اثر مصرف طولانی‌مدت سیگار سبب بروز مسمومیت مزمن در افراد سیگاری گردد؟
۸. نوزادان، افراد سالمند، بیماران دارای ناحیه‌ای قلبی عروقی و خانم‌های باردار در صورت تماس با منوکسید کربن حتی در صورت نداشتن علائم شدید بایستی توسط پزشک معاینه شوند، در مورد خانم‌های باردار ممکن است جنین آسیب‌دیده باشد درحالی‌که علائمی در مادر مشاهده نگردد.
برگرفته از تارنمای دانشگاه علوم پزشکی کرمانشاه /
این مطلب توسط تحریریه رسانه صندوق‌های بازنشستگی صنعت نفت با توجه به مخاطبانش در بخش مجله بازنشستگی بازنشر شده است. مطالب آموزشی منتشر شده صرفا برای افزایش آگاهی و خودمراقبتی است. توجه به نکات ایمنی و خودمراقبتی برای همه افراد به خصوص افرادی که سنین بازنشستگی قرار دارند حائز اهمیت است.