اشعه UV یا همان امواج فرابنفش خورشید با طول موجی بین ۱۰۰ تا ۴۰۰ نانومتر که کوتاه‌تر از نور مرئی و بلندتر از اشعه ایکس است جزو امواج خطرناک برای انسان است که غفلت از آن آسیبهای جبران ناپذیری به پوست و چشم انسان می‌زند.
اشعه UV سه نوع مختلف دارد که شامل UVB ،UVA و UVC است. اشعه UVC به علت انرژی بالا و طول موج کوتاهی که دارد عمدتا توسط لایه ازن جذب میشود و به جو زمین نمی‌رسد. اشعه UVB نیز که شدت کمتری نسبت به اشعه UVC دارد تا حدود ۹۵ درصد در لایه ازن جذب میشود و حدود ۹۵ درصد آن به زمین می‌رسد اما اشعه UVA که طول موج بلندتری دارد عمدتا از لایه ازن عبور می‌کند. اشعه خطرناکی که عامل اصلی سرطان پوست یا ملانوما است. سرطانی که جزو ۵ سرطان شایع در جهان و البته ایران است.
میزان تابش این اشعه خطرناک به خصوص در ساعات ۱۰ صبح تا ۴ بعد از ظهر به اوج خود می‌رسد و در برخی روزهای سال از جمله همین روزها میزان تابش آن به حد خطرناک و بسیار خطرناک می‌رسد به همین علت کارشناسان توصیه می‌کنند، افراد در این ساعات و در روزهایی که میزان این اشعه در سطح خطرناک است تا جای ممکن در خانه بمانند و در معرض تابش مستقیم نور خورشید قرار نگیرند.
داده‌های پایگاه هواشناسی جهانی MSN نشان می‌دهد، این شاخص در ایران و از جمله در تهران در روزهای شنبه تا دوشنبه در وضعیت قرمز است و در ساعات بین ۱۰ تا ۴ بعد از ظهر به بالای ۷ تا ۱۰ می‌رسد که بسیار خطرناک است و مردم نباید در این ساعات که زمان اوج تابش اشعه UV است در معرض تابش مستقیم نور خورشید قرار بگیرند.
مهندس علی گورانی، کارشناس بهداشت پرتوها درباره خطرناک اشعه یو وی به پژوهشگر ایرنا گفت: ۸۰ درصد علت ابتلای افراد به سرطان پوست تابش اشعه UV است و در مورد کاتاراکت یا همان آب مروارید که یک بیماری خطرناک چشمی است، سهم این اشعه در بروز این بیماری بین ۸۰ تا ۹۰ درصد است. علاوه بر آن اشعه UV عامل اصلی پیر پوستی است.
ایرانیان خطرات نور خورشید را جدی نمی‌گیرند
وی افزود: خطرات مهم این اشعه نامرئی البته با رعایت یکسری اصول بهداشتی بسیار ساده قابل کنترل است اما متاسفانه مردم ما این اصول ساده را جدی نمی‌گیرند و با سهل انگاری به سمت بیماری‌ها و آسیبهای جبران ناپذیری می‌روند که هزینه‌های زیادی را به جامعه تحمیل می‌کند. جامعه‌ای که مردم آن به علت آسیب اشعه فرابنفش خورشید دچار پیر پوستی می‌شوند از نظر اقتصادی نیز جامعه‌ای خسته خواهد بود. بنابراین تبعات بسیار خطرناک اشعه یو وی فقط در بروز بیماری نیست بلکه اقتصاد یک جامعه را دچار بحران های بزرگ می‌کند. در حالی با آموزش و اصلاح رفتار به راحتی می‌توانیم عوارض اشعه UV را در بین مردم کم کنیم.
مدیر سابق بهداشت پرتوهای هسته‌ای و الکترومغناطیس وزارت بهداشت گفت: میزان تابش اشعه فرابنفش خورشید در تمام گسترده ایران در چهار گوشه این کشور بسیار بالاست. نمی‌توان جلوی تابش این اشعه خطرناک را گرفت. فقط می‌توانیم با رعایت یکسری اصول بهداشتی آسان و ارزان از آسیبهای آن کم کنیم.
اشعه UV در سایه حذف نمی‌شود
وی افزود: مردم باید بدانند در ساعات شدت تابش اشعه فرابنفش تا جای ممکن نباید از خانه خارج شوند. با این حال اگر افرادی به هر علتی از جمله رفت و آمد به محل کار از خانه خارج می‌شوند باید سعی کنند در سایه باشند. البته میزان اشعه UV در سایه از بین نمیرود اما حدود ۵۰ درصد کمتر میشود.
اشعه UV مهمترین عامل شیوع سرطان پوست، بیماری آب مروارید و پیر پوستی است
گورانی گفت: اشعه UV نه تنها در سایه از بین نمیرود بلکه در روزهای برفی نیز به شدت وجود دارد زیرا این اشعه خاصیت بازتاب و انعکاس دارد و مثلا در برف به علت بازتاب اشعه UV پس از برخورد با ذرات کریستال برف به میزان ۸۰ درصد بیشتر و میزان آن ۱۸۰ درصد میشود به همین علت کسانی که در برف تردد می‌کنند و در معرض تابش نور خورشید قرار می‌گیرند مانند کوهنوردان مانند لبو سرخ می شوند و پوست آنها به شدت می‌سوزند.
افرادی هم که در ساحل دریا در معرض این اشعه قرار می‌گیرند نیز به علت بازتاب این اشعه از روی شن و ماسه‌ها، میزان دریافت این اشعه را به میزان ۴۰ درصد بیشتر تجربه می‌کنند و میزان دریافت این اشعه در ساحل به ۱۴۰ درصد می‌رسد.
وی افزود: شاخص تابش اشعه UV با عددی بین صفر تا ۱۱ معرفی میشود. عددی که به آن UV INDEX می‌گویند و یک شاخص جهانی است. در صورتی که میزان این عدد بین صفر تا ۳ باشد خطر زیادی ندارد. میزان تابش ۴ و ۵ در حد متوسط است. میزان تابش بین ۵ تا ۷ خطرناک است و میزان تابش بالاتر از آن بسیار خطرناک و بحرانی است.
مدیر سابق بهداشت پرتوهای هسته‌ای و الکترومغناطیس وزارت بهداشت گفت: زمانی که شاخص UV به عدد ۱۰ و بالاتر می‌رسد به هیچ وجه نباید افراد در معرض تابش نور مستقیم خورشید قرار بگیرند اما در زمانی که این شاخص اعداد کمتری را نشان می‌دهد حتما باید اصول بهداشت پرتوها را که بسیار ساده هستند رعایت کنند.
۵ اصل بهداشت پرتوها
وی افزود: اولین اقدام این است در سایه باشند و حتما از کلاه لبه دار که لبه آن حدود ۷ سانتی متر باشد، استفاده کنند تا صورت را پوشش دهد. دومین اقدام این است که از لباس‌هایی استفاده کنند که باعث جذب اشعه UV به پوست نشود.
در بسیاری از کشورهای پیشرفنه لباس‌ها نیز از نظر میزان محافظت از پوست مانند کرم‌های ضد آفتاب، شاخص SPF دارند که نشان دهنده میزان محافظت آنها از پوست است و لباس‌هایی که محافظت بیشتری دارند، قیمت بیشتری دارد. اما در ایران که این شاخص را برای لباس نداریم باید توجه کنیم که لباس زیاد منفذ نداشته باشد و پارچه آن کیپ باشد.
مهندس گورانی ادامه داد: در برخی کشورها مانند چین استفاده از لباس مناسب برای بسیاری از اقشار مانند کشاورزان اجباری است زیرا می‌دانند که بی‌توجهی به این مساله در جمعیت بالای این کشور چه بار مالی و تبعات اقتصادی بزرگی دارد.
عینک آفتابی استاندارد، اجباری است
وی گفت: پس از کلاه و لباس مناسب، اقدام مهم دیگر استفاده از عینک آفتابی با سطح محافظت ۴۰۰ نانومتر است که اصطلاحا به آن عینک‌های UV۴۰۰ می‌گویند البته باید توجه شود که این سطح محافظت عینک واقعی باشد زیرا در بازار عینک‌ها تقلب زیاد است. این عینک‌ها باید تا جای ممکن کل سطح چشم و اطراف را بگیرند به طوری که نور خورشید از لبه‌های عینک به چشم نرسد، در غیر این صورت به علت تاریک شدن فضای عینک و باز شدن مردمک چشم میزان جذب اشعه UV در چشم بیشتر هم میشود.
کارشناس بهداشت پرتوها افزود: اقدام مهم بعدی استفاده از محافظ‌های فیزیکی از پوست یا همان کرم‌های ضد آفتاب است که باید به مقدار کافی روی پوست قرار گیرد تا مانع برخورد و جذب اشعه UV در پوست شود. این کرم‌ها با SPF های مختلف در بازار وجود دارند اما شایعترین نوع آن کرم‌های با SPFهای ۳۰ و ۵۰ است.
کرم با SPF بالاتر مثلا ۶۰ باید با تجویز پزشک مصرف شود و البته در این مورد هم باید خیلی دقت شود که این محصول تقلبی نباشد زیرا تقلب در این محصولات خود یک صنعت بسیار بزرگ است.
۵ دقیقه آفتاب گیری در هفته کافی است
وی افزود: توصیه اشتباهی که برخی پزشکان به مردم دارند این است که برای جذب ویتامین D در معرض تابش مستقیم نور خورشید قرار بگیرید. توصیه سازمان بهداشت جهانی این است که اگر فردی در طول هفته بین ۵ تا حداکثر ۱۵ دقیقه در برابر نور خورشید باشد برای جذب ویتامین D کافی است.
این نیاز به قدری کم است که همه مردم چندین برابر بیش از آن در معرض نور خورشید قرار می‌گیرند بنابراین توصیه به قرار گرفتن در معرض نور خورشید، برای جذب ویتامین D توصیه درستی نیست به خصوص اینکه بهتر است ویتامین D از طریق تغذیه و مکمل ها تامین شود.
ایرانیان نسبت به خطرات اشعه UV سهل انگار هستند. در حالی که با رعایت ۵ اصل بهداشتی ساده می‌توان تا حد زیادی جلوی آسیبهای خطرناک اشعه UV را گرفت
مهندس گورانی گفت: اثرات مخرب اشعه UV بر روی پوست و چشم تجمعی است یعنی مردم نباید فکر کنند که مثلا اگر امروز در برابر نور خورشید قرار گرفتند و بیمار نشدند، مشکلی ندارند.
آسیبهای نور خورشید به مرور زمان و با انباشت آن در بدن نمایان میشود و معمولا زمانی آثار آن دیده میشود که کار از کار گذشته و دیگر جبران ناپذیر است. متاسفانه نگاه درمان نگر مردم و سیستم بهداشت و درمان کشور باعث شده که آموزش‌های بهداشتی لازم در این زمینه به مردم داده نشود و به همین علت شاهد شیوع بالای ابتلا به سرطان پوست، آب مروارید و پیر پوستی در کشور هستیم.
وی افزود: سهل انگاری مردم در رعایت اصول بهداشت پرتوها نشان دهنده مظلومیت بهداشت در مقابل درمان است. امری که نشانه ضعف اجرای سیاستگذاری‌های کلان نظام سلامت کشور است. مساله مهمی که در نهایت به افزایش بیماری‌ها، کاهش طول عمر مردم و تحمیل هزینه‌های مالی بسیار زیاد به مردم و دولت منجر میشود.
مدیر سابق بهداشت پرتوهای هسته‌ای و الکترومغناطیس وزارت بهداشت گفت: بر اساس قوانین موجود در زمانی که میزان تابش اشعه UV به سطح قرمز و خطرناک می‌رسد، اعلام تعطیلی نمی‌کنند اما بر اساس دستورالعمل‌های ابلاغی سازمان بهداشت جهانی باید اصول بهداشت پرتوها رعایت شود. اصولی که در بسیاری از کشورهای اروپایی اجرا میشود اما در کشور ما هنوز مورد غفلت است.
ایرنا