گرمازدگی یک حالت اورژانسی است و باید به سرعت درمان شود؛ چراکه منجر به آسیب‌های جبران‌ناپذیر به مغز، قلب، کلیه‌ها و عضلات می‌شود. گرمازدگی در صورت عدم درمان و کاهش دمای بدن می‌تواند به مرگ منجر شود.
مهمترین علائم و نشانه‌های گرمازدگی:
افزایش دمای هسته مرکزی بدن به ۴۰ درجه سانتی‌گراد و بیشتر
تغییر حالت‌های روحی مانند آشفتگی، بی‌قراری، گیجی، تحریک‌پذیری، تشنج و کما
تغییر در عادت عرق کردن پوست
خشک شدن پوست
تهوع و استفراغ
قرمزی پوست
تنفس سریع (نفس نفس زدن)
افزایش ضربان قلب
سردرد
مهمترین اقدامات هنگام گرمازدگی:
-تماس با اورژانس
-انتقال بیمار به سایه و مکان خنک
-کاهش دمای بدن مصدوم با ریختن آب سرد روی بدن و کمپرس یخ روی سر، گردن، زیر بغل و کشاله ران
-درآوردن لباس‌های اضافی
دلایل بروز گرمازدگی:
قرارگرفتن طولانی مدت در هوای گرم و نور آفتاب
گرما باعث افزایش حرارت هسته مرکزی بدن می‌شود. معمولاً با عرق‌کردن بدن خنک می‌شود، ولی مکانیسم عرق در سالمندان و افراد مبتلا به بیماری‌های مزمن و زنان باردار مانند افراد عادی نیست و به همین دلیل این افراد آسیب‌پذیرتر هستند.
فعالیت بدنی شدید در گرما
فعالیت بدنی به خودی خود دمای بدن را افزایش می‌دهد، اگر این فعالیت در هوای گرم باشد، افزایش دمای بدن شدیدتر است و در صورت عدم توجه به کاهش دمای بدن می‌تواند منجر به گرمازدگی شود.
پوشیدن لباس اضافی و گرم
پوشیدن لباس‌های تیره و لباس‌های تولید شده از الیاف مصنوعی که امکان عبور جریان هوا در آن وجود ندارد، به هیچ عنوان مناسب فصل گرما نیستند.
کم‌آبی بدن
زمانی که میزان آب بدن کمتر از مقدار مورد نیاز باشد، بدن با کم آبی (Dehydration) مواجه می‌شود. در این حالت عملکرد تمام اندام‌های داخلی با مشکل مواجه خواهد شد. کم آبی ناشی از گرما یکی از مهمترین دلایل مرگ و میر در تابستان است.
بیش از ۶۰ درصد وزن بدن از آب تشکیل شده است. تمام سلول‌ها، اعضا و بافت‌های بدن برای عملکرد صحیح و ادامه حیات به آب وابسته هستند. کم آبی بسته به مقدار آن به سه درجه خفیف، متوسط و شدید طبقه‌بندی می‌شوند.
مهمترین وظایف آب در بدن عبارتند از:
- به حفظ تعادل مایعات بدن کمک می‌کند
-دمای بدن را تنظیم می‌کند
-حرکات مفاصل را روان می‌کند
-از مفاصل، ستون فقرات و بافت‌ها محافظت می‌کند
-به دفع سموم و مواد زاید بدن کمک می‌کند
-یکی از مهمترین فاکتورهای زیبایی و نشاط پوست است
-به هضم غذا کمک می‌کند
-سبب کاهش وزن می‌شود
-به جذب مواد مغذی در بدن کمک می‌کند
-از تمام اعضای حیاتی بدن محافظت می‌کند
-به تبدیل غذا به انرژی کمک می‌کند
-اکسیژن را مرطوب می‌کند تا برای تنفس قابل استفاده شود
-به حمل مواد مغذی و آب به سلول‌ها کمک می‌کند
-عملکرد کلیه‌ها به آب وابسته است
ممکن است بر اثر شرایط خاصی مانند تعرق زیاد، گرما، اسهال و استفراغ، دیابت، فعالیت شدید فیزیکی و تکرر ادرار، بدن آب بیشتری از دست دهد.
برخی از مهمترین علایم کم آبی بدن عبارتند از:
سردرد و سرگیجه
کاهش آب بدن می‌تواند منجر به کاهش آب احاطه کننده مغز شود. نقش مایع دربرگیرنده مغز، جلوگیری از ضربه و تکان مغز است. بر اساس گزارشی که به تازگی در کتاب Clinical Neurology منتشر شده، میگرن و سردردهای تنشی بر اثر کم آبی تشدید می‌شوند.
عدم تمرکز
بیش از ۷۵ درصد مغز از آب تشکیل شده است و فراموشی، کاهش حافظه و عدم تمرکز، از مهمترین علائم کم آبی بدن محسوب می‌شوند. مطالعات نشان می‌دهد کم آبی مغز در احساس خستگی، استرس و نوسانات خلقی نیز نقش دارد.
بوی بد دهان
کاهش آب سبب کاهش بزاق و افزایش باکتری در حفره دهان می‌شود و همین امر بوی بد دهان را به دنبال دارد.
یبوست و سوء هاضمه
نقش آب در سیستم گوارشی مانند روان کننده است و سبب انعطاف پذیری دستگاه گوارشی می‌شود.
میل شدید و ناگهانی به غذا
گاهی تشنگی سبب ارسال سیگنال‌های غلط به مغز می‌شود و فرد احساس گرسنگی می‌کند. از طرفی برهم خوردن تعادل مایعات و الکترولیت بدن، تمایل به مصرف غذاهای شور را افزایش می‌دهد.
احساس خستگی و بی حالی
کاهش آب بدن می‌تواند منجر به کاهش فشار و اکسیژن خون شود که خواب آلودگی، خستگی و بی حالی را به دنبال دارد.
درد مفاصل و عضلات
حدود ۸۰ درصد مفاصل و عضلات از آب تشکیل شده‌اند و درد عضلات و مفاصل می‌تواند یکی از نشانه‌های کم آبی بدن باشد.
تغییر رنگ و کاهش ادرار
گرفتگی عضلات
پوسته پوسته شدن لب و اطراف دهان
افزایش ضربان قلب
خشکی مو و پوست
خشکی دهان
برخی از مهمترین مواد غذایی برای حفظ میزان آب بدن عبارتند از:
-هندوانه
-کاهو
-کرفس
-تربچه
-گوجه فرنگی
-فلفل سبز
-گل کلم
-طالبی
-خیار
-اسفناج
-توت فرنگی
-بروکلی
-گریپ فروت
-هویج
-خربزه
مهمترین عوامل خطر گرمازدگی:
گرمازدگی می‌تواند برای تمام افراد در هر سن و شرایطی رخ دهد، ولی برخی عوامل این احتمال را افزایش می‌دهند که عبارتند از:
سن
توانایی مقابله با گرمای شدید به سیستم عصبی مرکزی بستگی دارد. در کودکان و نوجوانان این سیستم به درستی توسعه نیافته و در برزگسالان بالای ۶۵ سال نیز عملکرد این سیستم رو به اختلال است. بنابراین کودکان و سالمندان بیشتر در معرض این عارضه قرار دارند.
فعالیت در فضای باز و آفتاب
برخی افراد به واسطه شغل خود در تمام مدت روز در فضای باز و آفتاب قرار دارند. نظامیان، کارگران، فوتبالیست‌ها، فروشنده‌های فضای باز و راننده‌ها در صورتی که تهویه ماشین خود را روشن نکنند از این قشر هستند. برخی افراد به طور ناگهانی برای مدت طولانی در معرض گرما قرار می‌گیرند، معمولاً مسافران جزو این دسته هستند. این گروه‌ها در معرض گرمازدگی قرار دارند.
استفاده از داروهای خاص
برخی داروها مانند منقبض کننده‌های عروق، داروهای بتابلاکر، برخی داروهای ضد افسردگی و داروهای مدر فرد را مستعد گرمازدگی می‌کنند.
مبتلایان به بیماری‌های قلبی، ریوی و افراد چاق و دارای اضافه وزن
مهمترین روش‌های جلوگیری از گرمازدگی:
-نوشیدن آب کافی
-استفاده از لباس‌های روشن و نخی
-استفاده از کفش‌های رو باز
-خارج شدن از خانه در ساعت‌های خنک روز
-قرار گرفتن در سایه
-استفاده از کولر در ماشین
-پارک کردن ماشین در سایه (در صورتی که سرنشینان در ماشین قرار داشته باشند)
-استفاده از کلاه و عینک
-استفاده از کرم ضد آفتاب
-محدوکردن فعالیت بدنی در گرما
-شستن پاها با آب سرد
-دوش آب سرد
منبع:ایرنا