درب منزل را می‌زنند. متعجب و نگران به طرف در قدم برمی‌دارم. کسی که آن سوی در است، با سبدی پر از انار و تنقلات خوشمزه‌ی پاییزی، جلوی در ایستاده و سبد را به طرفم می‌گیرد. با مکث، اناری برمی‌دارم و می‌پرسم برای چیست؟ می‌گوید: برای سفره‌ی یلدای‌تان انار آورده‌ام. با لبخند، اناری برمی‌دارم و در را با خوشحالی می‌بندم.
با اینکه خیلی دوست داشتم در شرایط واقعی، چنین اتفاقی می‌افتاد، اما در ذهنم، این تصویر قشنگ را به فال نیک می‌گیرم و برای لحظاتی، شاد می‌شوم.
خوشحالم، نه به خاطر دریافت یک عدد انار خیالی، بلکه به خاطر حس خوب و یادآوری یلدا و روز و شب‌هایی که پر از هیاهو و لبخند و شوق و مهر بوده‌ایم.
شادی و نشاط، دو طفل گمشده‌ای که این روزها برخی مواقع کمتر در خانه و حتی بیرون از خانه دیده می‌شود، بی‌حالی و رخوت را جایگزین خود، در خانه و جامعه کرده‌است. حتی خیلی وقت‌ها با اینکه دوست نداریم تن به رخوت دهیم و یا به غم بپردازیم، اما باز هم لحظاتی رخوت‌انگیز را تجربه می‌کنیم. به اعتقاد روان‌شناسان، این حالات، از جمله، غمگین بودن، راحت‌تر از شاد بودن است. زیرا هر فرد برای اینکه شاد باشد باید فعالیت‌هایی برای شاد بودن خود انجام دهد. فعالیت هایی شبیه به جشن یلدا!
وقتی امروزمان را از شادی، جشن و اتفاقات خوش پر می‌کنیم، نتیجه‌ای که در بردارد این است که در بانک خاطرات‌مان، تصاویری شاد و پر انرژی، ثبت و ضبط می‌شود و فارغ از اینکه در آینده چه چیزی در انتظارمان است، روزهای خوشی تجربه می‌کنیم. درباره‌ی "بانک خاطرات خوش"، با دکتر جمال اعتمادی روانپزشک بازنشسته صنعت نفت، به بحث نشسته‌ایم و در ادامه، با زندگینامه و روحیات دکتر اعتمادی به طور مختصر، آشنا می‌شویم و سپس، نقطه نظرات ایشان را درباره‌ی مفهوم شادی و نشاط در زندگی درمی یابیم. با ما همراه باشید تا درباره‌ی این مبحث جالب، بیشتر بدانید.
دکتر اعتمادی که خود، در حال گذران دوران خوش بازنشستگی است و اسفند ۱۳۹۸ از خدمت در صنعت نفت فارغ شده‌است، درباره‌ی سوابق کاری و همکاری خود با صنعت نفت چنین می‌گوید: بعد از فارغ التحصیلی از دوران ۷ ساله پزشک عمومی و ۴ ساله تخصصی و دریافت تخصص روانپزشکی(متخصص اعصاب و روان)، مدتی در دانشگاه علوم پزشکی به کار و فعالیت و امر آموزش پزشکی مشغول بودم، سپس به استخدام سازمان بهداشت و درمان صنعت نفت در آمدم و نزدیک به سه سال، رئیس بهداشت و درمان صنعت نفت استان مرکزی و لرستان و مدتی نیز عضو «شورای تخصصی سلامت روان وزارت نفت» بودم و در کنار این مسئولیت‌ها، به امر طبابت در بخش دولتی و خصوصی ادامه دادم و در ۲۹ اسفند سال ۱۳۹۸ در سالروز ملی شدن صنعت نفت، به افتخار بازنشستگی نائل آمدم و هم اکنون در حوزه تخصصی روانپزشکی و اعصاب و روان، در مطب شخصی، به خدمت مشغولم و به نوعی دوران سالمندی را آغاز و مدیریت می‌کنم.
آقای دکتر، آیا شما از گذشته‌ی خود راضی هستید؟
بله. با افتخار و سربلندی، از گذشته خود راضی هستم و رضایت زمان حال و آینده‌ی خود را مرهون گذشته خود هستم. هر چند همه‌ی زندگی‌ها در کنار خوبی و خوشی، با سختی و مشقات فراوان، همراهند و بنده نیز از این قانون، مستثنی نیستم اما امیدوار و پرتلاش، کوشش می‌کنم، زندگی‌ام را در مسیر هدف اصلی‌ام، مدیریت کنم و برای رسیدن به آن نیز، پشتکار و توکل به خداوند قادر متعال را از یاد نمی‌برم.
به نظر شما، بازنشستگان چگونه می‌توانند معنا و مفهوم دلخواه از شادی را در زندگی خود تجربه کنند؟
بازنشستگان، متناسب با سن و سالی که در آن قرار دارند و مراحلی که در زندگی پشت سر گذاشته اند و تجربه هایی که به دست آورده اند، معنا و مفهوم منحصربه فردی از شادی را در خود احساس می‌کنند.
برای روشن شدن این دیدگاه، باید گفت: آغاز دوران سالمندی از ۶۰ سالگی آغاز می‌شود و به سه دوره‌ی جزئی‌تر تقسیم می‌شود:
۱-سالمند جوان:۶۰ تا ۷۰ سالگی
۲-سالمند میانسال:۷۰ الی ۸۰ سالگی
۳-سالمند کهنسال: ۸۰ سالگی و بالاتر
در واقع، هنگامی که وارد دوره‌ای جدید از زندگی می‌شویم، آنهم دوران سالمندی، اگر بخواهیم این دوران را سالم و پویا سپری کنیم باید بدانیم که دوران سالمندی شاد، پس از گذر موفقیت‌آمیز، رضایت‌بخش و اقناع کننده از دوران قبلی(میانسالی) محقق می‌شود و به تبع آن، ورود به دوران میانسالی شاد نیز، با گذر از دوران جوانی، نوجوانی و کودکی شاد، مقدور است.
آقای دکتر، با توجه به آنچه فرمودید، پر کردن بانک خاطرات خوش، در هر برهه‌ای که می‌گذرانیم، اهمیت بسیار زیادی دارد و نباید از آن غافل شد. با این تفاسیر، نشاط در دوران سالمندی به چه مؤلفه‌هایی بستگی دارد؟
می توان این جواب را به طور خلاصه و جمع بندی شده این چنین توضیح داد:
۱-نشاط دوران سالمندی به عوامل متعددی بستگی دارد اما در وهله ی اول بستگی دارد، دوران قبلی را چگونه سپری کرده‌اید و بدیهی است که فضاسازی‌های بعدی، بر این اساس استوار است.
۲- دومین مؤلفه‌ای که برای یک سالمند، نشاط ایجاد می کند، حضور داشتن در بستر خانوادگی، فامیلی، اجتماعی و اقتصادی با اتکا به اعتماد به نفس است.
اگر یک سالمند، بتواند با اعتماد به نفس قوی، زندگی را سپری کند، قطعاً کمتر آسیب می‌بیند.
۳-سومین مؤلفه که موجب ایجاد شادی در سالمندان می‌شود فراهم کردن فضایی برای عزت نفس سالمندان و همنوایی دینی، آیینی و فرهنگی آنان با این مقوله است.
در این راستا، پرداختن به قرآن و اشعار فاخر تمدنی مانند خواندن اشعار حافظ و مولانا و فردوسی و ... و ایجاد امکانات سیر و سیاحتی، کمک زیادی به ایجاد رضایت درونی و شادی سالمندان می‌کند.
البته نرمش، ورزش مناسب، پیاده‌روی در فضاهای قابل قبول و غیر آلوده، بخصوص در دوران شیوع بیماری‌های واگیر، از جمله بیماری کوید ۱۹، می‌تواند جایگزین مناسبی فعلاً برای سفر باشد.
۴-یک سالمند همیشه دوست دارد تجربیات خود را به نسل آینده منتقل کند. انتقال تجربیات او به نسل های بعدی، او را از احساس"دوری از اجتماع" دور می‌کند و به هویت سازنده بودن او رنگ و لعابی زیبا و آفریننده خواهد داد.
۵-حفظ حرمت و کرامت نفس یک سالمند، در میان خانواده و اطرافیان، با شوق و ذوق محبت آمیز و احساس "نقطه پرگار" چرخش ایام بودن به وجد زاید الوصفی خواهد انجامید که توان روانی و جسمی سالمند را دوچندان و نشاط او را صد چندان خواهد کرد.
۶-برخورداری از تمکن مالی متکی بر آینده نگری فردی و سازمانی و تأمین آبرومند اقتصاد روزمره و حتی برای روز مبادا، موتور محرکه مناسبی است که قابل انکار نیست و هر فرد، در هر رده سنی آن را تجربه کرده و در دوران سالمندی به جدیت مطرح و فرح‌بخش خواهد بود.
۷-برخوداری از بیمه کامل درمانی و رفع موانع دسترسی و سهل الوصول بودن امکانات و عودت سریع و بی دردسر هزینه، در افزایش کمیت و کیفیت زندگی به نوعی مطرح است.
این رویکرد در زندگی بازنشستگان، چه تاثیری بر روی قشر جوان و کودکان خواهد گذاشت؟
سالمندان و رفتار با سالمندان و سیر و سلوک فردی و اجتماعی آنها و روند تجربه سازی و پردازش و انتقال بهینه این تجربیات با ایجاد پل ارتباطی بین نسلی میسر است.
یک سالمند سالم و فرهیخته قطعا می‌تواند مرکز تحولات زیستی نسل بعد باشد. اگر مراحل زندگی خود را یک به یک اقناع کننده طی کرده باشد.
ابعاد روحی و جسمی این رویکرد، چگونه خواهد بود؟
ابعاد جسمی و روانی این رویکرد "سلامت محور" بازتاب رو به صعود متقابل بین نسلی مفیدی به صورت سیال و پویا دارد که هرچه تجربه پربارتری باشد قطعا تاثیرات مفیدتری خواهد داشت.
برخی تصور می‌کنند ایجاد بستر شادی و خوشی، در این روزها که عده زیادی از مردم، گرفتار بیماری هستند و بعضا با مرگ عزیزان‌شان مواجه شده‌اند؛ به نوعی دهن کجی و انجام یک فعل نادرست است! تعبیر روانشناسانه از این رویکرد چیست؟
اساسا شاخص نشاط یک جامعه متکی بر مشخصه‌های ۱۴ گانه جهانی است. که عبارتند از: اقتصاد و بازرگانی، مشارکت شهروندی، تنوع اجتماعی، تکنولوژی و ارتباطات، تحصیلات و دسترسی آسان به آن، احساس رضایت فردی، محیط زیست و انرژی، غذا و مسکن، نظم و قانون و امنیت، دولت و سیاست‌هایش، بهداشت و سلامت جسمی و روانی، اخلاق و مذهب، ناوگان حمل و نقل، کسب و کار.
و هر جامعه‌ای دارای یک رتبه مشخص و تعریف شده نشاط بوده و نشاط و سوگ، هر دو جزو هیجانات بشری بوده و الزاما متضاد و متعارض نیستند و مرگ و زندگی در یک راستا بوده و نشاط، همانا آواز و بزن و بکوب نیست.
یک پایان خوب، از دل یک زندگی رضایت بخش بیرون می‌آید و مهم این است که از زندگی و گذران آن راضی باشید و رضایت، الزاماً به معنی برخورداری تمام و کمال از امکانات نیست.