در جاده شیراز به فسا، جنوب شرق شیراز با طی مسافتی حدود ۵۷ کیلومتر از جاده‌ای آسفالته، روستایی زیبا در جوار دریاچه مهارلو وجود دارد که نامش را از این دریاچه گرفته است؛ روستای مهارلو. در قدیم دشت گل هم نامیده شده و قدمتش از دوران صفوی است. مهارلو در دامنه‌های جنوبی سلسله جبال زاگرس با بافتی متمرکز با طاق‌هایی بلند و پنجره‌هایی قوس‌دار بناشده است. باغ‌های انار، انجیر و بادام در بهار جلوه‌ای خاص دارد و بوی گیاهان در اطراف چشمه آب‌معدنی روستا که شهرت خاصی در درمان بیماری‌های پوستی دارد محلی است برای اتراق و استفاده از طراوات بهاری. اما در نزدیکی روستا بر فراز تپه‌ای زیارتگاهی است که همگام با طراوت بهاری تلطیف روح و روان را هم می‌توان چاشنی‌اش کرد و دل به زیارت خدیجه بانو داد. در جوار خدیجه بانو چشمه دیگر می‌جوشد که بین اهالی به چشمه خونی معروف است. دلیلی که نشان می‌دهد مهارلو یادگار دوران صفوی است، کاروانسرای شاه عباسی است؛ کاروانسرایی از سنگ که طاق‌های جناغی و هلالی زیبایی دارد و متأسفانه قسمت‌های زیادی از این بنا تخریب شده است.
در جوار مهارلو گورستانی است که محل دفن مردگان اهالی است. در این گورستان هم بقعه‌ای وجود دارد به نام بی‌بی شریفه که مورد احترام اهالی مهارلو است. مهم‌ترین جاذبه طبیعی روستا دریاچه مهارلو است. دریاچه‌ای که از شرق دشت شیراز تا سروستان ادامه دارد. دریاچه‌ای در میان کوهستان‌های اطرافش که مامنی است برای پرندگان و گونه‌های جانوری. حداکثر طول دریاچه مهارلو ۱۶۰ کیلومتر و عرض آن ۴۳ کیلومتر است و آبش تقریبا شور است و از منابع اصلی تامین نمک در استان فارس به شمار می‌رود. پوشش گیاهی دریاچه را درمنه، گون، شیرین بیان، انجبر، بلوط، بید و بادام تشکیل می‌دهند. اصلی‌ترین موجود زنده دریاچه آرتیماست که نقشی اساسی در تولید نمک دارد.
در دریاچه مهارلو ماهی وجود ندارد. اما انواع دوزیستان مشاهده می‌شود. خزندگانی چون مار، مارمولک، سوسمار و لاک‌پشت هم در این دریاچه دیده می‌شوند. دو گروه پرنده در دریاچه وجود دارد: گروه اول پرندگانی هستند مهاجر زمستانه و گروه دوم جوجه‌آورند. کشیم، پلیکان، باکلان، اگرت، حواصیل، بوتیمار، لک لک، فلامینگو، انواع اردک، خوتکا، زاغی، کاکایی، آبچلیک و پرنده‌هایی شکاری چون سنقر دریاچهی و سارگپه بر زیبایی دریاچه افزون می‌شوند.
ارتفاع این دریاچه، ۱۴۶۰ متر از سطح دریا و بیشینه ژرفای آن ۳ مترگودی است. به همین دلیل میزان تبخیر بالاست و بخشی از بستر آن را لایه‌ای از نمک می‌پوشاند و فقط در بخش‌های شمالی و مرکزی آن، آن هم با ژرفای خیلی کم (حداکثر ۵۰ سانتیمتر) و شوری زیاد، آب وجود دارد. تامین کننده اصلی آب این دریاچه رودها و آبراهه‌هایی هستند که از شمال باختری و جنوب خاوری در آن تخلیه می‌شوند. مساحت آن در فصول مختلف متفاوت و تابع بارش‌های جوی است. جدا از تبخیر زیاد، نهشته‌های گچی سازند ساچون و دو گنبد نمکی واقع در خاور این دریاچه، در شوری بی‌اندازه آن تاثیر به سزایی دارند. نام این دریاچه، برگرفته از نام روستای مهارلو از توابع شهرستان سروستان است که در مجاورت آن قرار گرفته است و بخش قدیمی روستای مهارلو در بخش ساحلی دریاچه واقع است.
این دریاچه عمدتا دارای آب شور است که توسط سه رودخانه نوبه‌ای خشک ، حمزه و سروستان و همچنین روان آب‌های کوه‌های مجاور تامین می‌شود. به‌علاوه چشمه‌های بزرگ و دائمی دریاچه نظیر بارمیشور و آب پروران از منابع تامین‌کننده آب دریاچه مهارلو هستند که به ترتیب در منتهی‌الیه شمال غربی و در حاشیه شمالی آن واقع هستند. یکی از شگفتی‌های دریاچه مهارلو آن است که به دلیل وجود چشمه‌های متعدد آب شیرین در حاشیه شمالی و شمال غربی و نیز به دلیل شرایط اقلیمی خشک و در نتیجه رژیم بارندگی متاثر از دورهای بدون باران، کم باران و بارندگی‌های شدید و موردی، ریز دریاچه‌های آب شیرین و لب شور متعددی رخ نمون دارند که بسته به میزان بارندگی ماهانه و سالانه، مساحت آن‌ها متغیر است و در برخی از آن‌ها به ۱۵۰ هکتار نظیر دریاچه بارمیشور و ۲۵۰ هکتار نظیر دریاچه آب پروران نیز می‌رسد.
پایین آمدن سطح آب کمک می‌کند که شرایط برای رشد یک جلبک یا همان کشند قرمز در دریاچه‌ها مهیا شود از این رو به دلیل کاهش آب طی چند مدت اخیر شاهد قرمز شدن دریاچه مهارلو هستیم. کشندهای قرمز یکسری از جلبک‌ها هستند که نسبت به شوری مقاوم بوده و زمانی که شوری آب بالا رود این جلبک‌ها رشدشان بیشتر می‌شود. روند پایین آمدن آب و بالارفتن غلظت نمک در دریاچه مهارلو باعث شده که شرایط برای زیست این جلبک فراهم شود که برای موجودات دریاچه مضر است. هنگامی‌که تراکم جلبک‌ها در سطح آب بالا رود به‌صورت لایه‌ای قرار می‌گیرند که مانع از تبادل هوا با آب و در نهایت کاهش اکسیژن می‌شود که در این شرایط سم‌هایی تولید می‌کند. رشد کشند قرمز در دریاچه مهارلو تاثیر منفی در حیات آرتمیا داشته زیرا وجود این جلبک‌ها در دریاچه آنقدر زیاد است که رنگ دریاچه به طور کامل تغییر یافته است. آرتمیا نقش بسیار مهمی در از بین بردن برخی ناخالصی‌های نمک و املاح آب و همچنین توجیه اقتصادی زیادی دارد.
مسیر دسترسی به دریاچه مهارلو
برای سفر به دریاچه مهارلو باید جاده شیراز به فسا را پی بگیرید. با طی حدود بیست کیلومتر به امتداد این دریاچه زیبا می‌رسید. همچنین با طی مسافتی حدود ۵۷ کیلومتر از جاده‌ای آسفالته، به روستایی زیبا می‌رسید، که در جوار دریاچه مهارلو وجود دارد و نامش را از این دریاچه گرفته است.
منبع: کجارو