بر اساس تعریف سازمان جهانی توریسم، گردشگری یا معادل دقیق و درست انگلیسی آن توریسم، به کلیه فعالیت های افرادی اطلاق می شود که به مکان هایی خارج از محیط عادی خود به منظور گذراندن ایام فراغت، انجام کار و سایر هدف ها، برای مدت کمتر از یک سال می روند.

 به این ترتیب، محدوده توریسم از مسافرت هایی که صرفاً به منظور گذراندن تعطیلات وسپری کردن چند روز برای دیدار دوستان و آشنایان و بازدید از مناطق جذاب انجام می گیرد، بسی فراتر می رود.

نقش جاذبه ها به عنوان ارکان گردشگری:

تعریف جاذبه : هر پدیده یا عامل انگیزشی که در مقصد سفر جذابیت ایجاد کرده و منجر به مسافرت فرد یا افرادی از نقاط مختلف به مقصد گردشگری شود جاذبه نامیده می شود. وجود جاذبه ها یکی از مهمترین دلایل مسافرت مردم به یک مقصد خاص است.

هر چقدر جاذبه گردشگری متنوع تر، منحصر به فردتر و جذاب تر باشد از قدرت کشش بالاتری برخوردار خواهد بود و در نتیجه حوزه نفوذ وسیع تری خواهند داشت.

شناسایی و معرفی ویژگی ها، جذابیت ها، و توان های بالقوه و بالفعل جاذبه ها از ارکان اساسی صنعت گردشگری بوده و معیاری است برای تعیین ظرفیت پذیرش گردشگران.

در فرهنگ توریسم مجموعة تأسیسات و تجهیزات مربوط به حمل و نقل، اقامت، پذیرائی، تفریح و خدمات جنبی مربوط به گردشگری را تسهیلات و خدمات گردشگری می نامند.

تأسیسات اقامتی عمدتاً عبارتند از : هتل ها و مهمانخانه ها، اردوگاه های گردشگری، پانسیون ها و متل ها و تأسیسات پذیرایی نیز از رستوران ها، دکه های اغذیه فروشی، کافه ها و قهوه خانه ها و نظایر اینها تشکیل می شود.

  تأسیسات تفریحی عبارتند از پارک ها، استخرهای شنا، پیست های ورزشی، کلوپ ها و نظایر آنها. 

در کنار این تأسیسات یک سلسله فعالیت های خدماتی وجود دارند که غیر مستقیم در خدمت جهانگردی قرار می گیرند.

 این خدمات عمدتاً عبارتند از : پمپ های بنزین، تعمیرگاه های اتومبیل، فرودگاه، راه آهن، ترمینال های مسافربری، بانک ها، آژانس های مسافرتی، مرکز مراقبت های ایمنی و بسیاری دیگر از خدمات جنبی مورد نیاز.

طبقه بندی گردشگری بر اساس انگیزه سفر

انگیزه و هدف گردشگری هر چه که باشد نیز می تواند عاملی برای طبقه بندی گردشگری باشد و توریسم تفریحی، درمانی، فرهنگی و آموزشی را تشکیل دهد که درادامه به برخی از مهمترین آنها به اختصار اشاره می شود.

گردشگری تفریحی : این نوع گردشگری شامل افراد یا گروه هایی است که جهت استفاده ازتعطیلات، تفریح، استراحت، استفاده از آب و هوای گرم تر و خنک تر از محل اقامت خود به مسافرت می روند. 

نیاز به مسافرت برای تفریح و استفاده از مرخصی های سالیانه و تعطیلات معمولاً با میزان درآمد، سطوح آموزش، میزان جمعیت، درصد شهرنشینی، طول مدت تعطیلات و اوقات فراغت در رابطه است. 

در انتخاب شهر و یا کشور محل اقامت نیز عواملی مانند هزینه رفت و برگشت، هزینه هتل، غذا و نوشیدن و خریدهای اضافی مؤثر است . گردشگری تفریحی معمولا توسط آژانس های مسافرتی  توریستی هر کشور انجام می گیرد.

گردشگری درمانی : این نوع از گردشگری شامل افراد و گروه هایی هستند که برای استفاده از تغییر آب و هوا با هدف پزشکی و درمانی مانند  استفاده از آب های معدنی، گذران دوران نقاهت، معالجه و نظایرآن اقدام به مسافرت می کنند.

گردشگری فرهنگی و آموزشی : این نوع گردشگری برای آشنایی آثار فرهنگی و هنری، آداب و رسوم، بناها و آثار تاریخی با هدف های آموزشی، تحقیقاتی و پژوهشی، صورت می گیرد.

گردشگری اجتماعی : در این نوع گردشگری، عمدتاً هدف های اجتماعی، مردم شناسی، جامعه شناسی و امثال آن مورد نظر است. دیدار دوستان و خویشاوندان نیز از نوع گردشگری اجتماعی به شمار می آیند.

گردشگری ورزشی : هر نوع مسافرتی که به منظور فعالیت های ورزشی باشد، گردشگری ورزشی نامیده می شود، مانند اسکی، پیاده روی، کوهپیمایی، کوهنوردی، دوچرخه سواری، شکار، شنا، قایقرانی شرکت در مسابقات ورزشی و تماشای مسابقات و امثال آن.  این گونه مسافرت ها ممکن است به صورت انفرادی و یا دسته جمعی صورت گیرد.

گردشگری مذهبی و زیارتی : این نوع از گردشگری یک از رایج ترین اشکال گردشگری در سراسر جهان است . جاذبه های مذهبی، زیارتگاه ها و اماکن مقدسه هر ساله تعداد زیادی از گردشگران را به سوی خود جلب می کنند.

گردشگری بازرگانی و تجاری : مهمترین مسافرت هایی که تحت این عنوان صورت می گیرد، عبارتند از : سفرهایی که افراد برای شرکت در بازارها  و نمایشگاه های کالا و صنایع و بازدید از تأسیسات کارخانه ها و نظایر آن می نمایند.

 معمولاً در مسافرت های بازرگانی محل اقامت اختیاری نیست و هزینه این قبیل مسافرت ها به عهده شرکت های تجاری است. افزایش مسافرت های بازرگانی و تجاری به روابط اقتصادی میان کشورها بستگی دارد.

گردشگری سیاسی : مسافرت به منظورشرکت در اجلاس و مجامع بین المللی، کنگره ها و سمینارهای سیاسی، جشن های ملی و مذهبی، مراسم ویژه مانند تدفین رهبران و شخصیت های سیاسی، پیروزی رهبران احزاب و به حکومت رسیدن آن ها و نظایر آن گردشگری سیاسی خوانده می شود.

اکوتوریسم : اکوتوریسم یک سفر و بازدید زیست محیطی مسؤولانه  از مناطق طبیعی بکر است که به منظور لذت بردن از طبیعت و درک مواهب آن و ویژگی های فرهنگی مرتبط با آن انجام می شود، به طوری که باعث ترویج حفاظت از محیط زیست گردد و اثرات منفی بسیار کمی از جانب بازدید کنندگان بر محیط زیست به جای گذارد و شرایطی را برای اشتغال و بهره مندی اقتصادی و اجتماعی مردم محلی فراهم کند.

گردشگری ماجراجویانه : یکی از انواع گردشگری که به سرعت در حال رشد است، گردشگری ماجراجویانه است. این نوع گردشگری به گردشگرانی مربوط می شود که بطور جسمانی و شخصی خود را در گیر فعالیت های غالبا" خطر ناک می کنند .این فعالیت ها شامل شکار حیوانات وحشی، سفر های طولانی و دشوار در مناطق دور افتاده، صخره نوردی و قایق سواری در تند آب ها و از این قبیل می شود.

از مباحث ذکر شده بر می آید که سفر یک اتفاق خوب برای زندگی افراد است. مسافرت کردن علاوه بر اینکه مزایای زیادی از نظر اجتماعی دارد برای ذهن افراد هم موثر است به خصوص مزایای روانی و ذهنی سفر برای افراد در دوارن بازنشستگی  بیشتر به چشم می‌آید. هنگام سفر اطلاعات زیادی را مرور می‌کنید. مسائلی مانند نام شهرستان‌ها و یا کاوش موزه‌ها و مرور تاریخ‌ها و اطلاعات تاریخی خود، گفتگو با افراد جدید، تمرین زبان‌ها و لهجه‌های جدید و دیدن مناظر جدید می‌تواند ورزشی برای ذهن بوده و آن را فعال و انعطاف پذیر نگه دارد.
به علاوه مسافرت به شما آرامش و راحتی می‌دهد. با یک سفر تنوعی که برای خود ایجاد می‌کنید ذهن شما می‌تواند برای مدت کوتاهی از روابط و اتفاقات یکنواخت رها شده و دیگر به آن‌ها فکر نکنید. به این ترتیب ذهن شما دیگر استرسی نداشته و به آرامش بیشتری خواهد رسید.

سفر بخیر

تهیه کننده و مترجم: مهشید حاجی حیدری دکتری مدیریت ورزشی. مدرس دانشگاه