هشتمین کارگاه آموزشی مهارت های ارتباطی از سوی واحد آموزش منابع انسانی و پشتیبانی صندوق ها برگزار شد. پیش‌نویس‌ها همیشه نمی‌توانند مناسب باشند چراکه رفتار باید بهترین پاسخ به اینجا و لحظه اکنون باشد و نمی‌توان در هر موقعیتی به گونه‌ای ثابت عمل کرد.

مهارت‌های ارتباطی مجموعه آموزش‌هایی است که فرد را برای زندگی در دنیای امروز آماده می‌کند. دنیای ساده گذشته خالی از پیچیدگی‌ها و دغدغه‌های امروز و تقریبا می‌توان گفت الگوی زندگی برای همه افراد یکسان بود، اما سال‌هاست این الگوها در پیوند با عواملی همچون بالارفتن سطح تحصیلات، دانش و آگاهی افراد، ارتباط با دیگر کشورها، تلویزیون، و ... تغییر کرده است و انسان‌ها به تناسب این تغییر، نیازمند دگرگونی در الگوی زندگی نیز شده‌اند.

پیش‌نویس زندگی چیست؟

رفتار باید بهترین پاسخ به اینجا و لحظه اکنون باشد

دکتر سعید بهزادی‌فرد روانشناس و مدرس در کارگاه آموزشی که در محل صندوق های بازنشستگی صنعت نفت برگزار شد به توضیح کلیدواژه «پیش‌نویس زندگی» پرداخت و گفت: پیش‌نویس داستانی است که والدین برای کودک می‌نویسند و با تلقین آن به فرزند خود سبب می‌شوند در ادامه زندگی، او الگوی رفتاری تلقین شده را در موقعیت‌های مشابه اجرا کند. مادری که به کودکش می‌آموزد در هر شرایطی لبخند بزند، یا رفتار دیگری را آموزش می‌دهد باعث می‌شود کودک در هر موقعیتی بدون تفکر آن رفتار را تکرار کند. رفتاری که پاسخ مناسبی برای شرایطی که با آن مواجه شده، نیست. بنابراین پیش‌نویس‌ها همیشه نمی‌توانند مناسب باشند چراکه رفتار باید بهترین پاسخ به اینجا و لحظه اکنون باشد و نمی‌توان در هر موقعیتی به گونه‌ای ثابت عمل کرد.

پیش‌نویس‌ها داستان‌هایی هستند که در سال‌های نخستین زندگی برای افراد ضبط می‌شوند و او مجبور است در طول زندگی خود آن رفتار را تکرار کند.

بسیاری از پیش‌نویس‌ها در قالب دستورات اخلاقی و فرهنگی از روزگاران دور در ذهن و زبان افراد نقش بسته، دستوراتی که گاه به صورت مثل‌های سائر درآمده که در همه شرایط نیز نمی‌تواند کاربرد داشته باشد. برخی الگوها موجب می‌شود کودک زمانی برای تفریح و کسب تجربه‌های جدید به خود ندهد بنابراین می‌توان گفت در دستور قرار دادن برخی الگوها در همه شرایط درست نیست.

القای پیش‌نویس به افراد موجب می‌شود آنها همیشه به دنبال انجام رفتارهایی برای اثبات درستی الگوها برآیند. مثلا اگر در ناخودآگاه کودکی ضبط شده باشد که او «نمی‌تواند» هیچ کاری را به درستی انجام دهد، ناخودآگاه او به دنبال آن است تا با ارتکاب به اشتباه، الگوی ناتوانی خود را اثبات کند.

 بیشترین نمود کشف پیش‌نویس زندگی در انتخاب‌های افراد اتفاق می‌افتد و بیش از همه انتخاب همسر، به عنوان مثال فرد ظلم‌پذیر خود به دنبال کسی است که حقوق او را ضایع کند چراکه الگوی ذهنی او اطاعت محض و فرمانبرداری است. قدرت پیش‌نویس‌ها تا حدی است که حتی گاه افرادی که در زندگی مشترک به بن‌بست می‌رسند برای پیروی از الگوی ذهنی «به هیچ قیمتی شکست را نپذیر» با وجود از دست دادن معنای زندگی حاضر به خروج از پیوند زناشویی و پذیرش جدایی نمی‌شوند.

خانواده‌ها باید درنظر داشته باشند که هیچ الگوی ذهنی را در ذهن کودک خود تثبیت نکنند. باید به فرزندان‌مان آزادی بدهیم، آن‌ها را دوست بداریم، زندگی شادی برای‌شان بیافرینیم، به آنها اطلاعات واقع‌بینانه بدهیم و مسئولیت آزادی‌شان را به خودشان بسپاریم. در واقع می‌توان گفت یک الگوی تربیتی مناسب برای فرزندان عبارت است از عشق، شادی، اطلاعات، آزادی و مسئولیت. والدین باید بدانند که در سایه آزادی است که کودک رشد می‌کند. خطرات موجود در جامعه چیزهایی خارج از کنترل ما هستند بنابراین ما تنها می‌توانیم به فرزندان‌مان اطلاعات درست بدهیم، آنها را حمایت کنیم و در کنارشان باشیم اما به آنها آزادی انتخاب بدهیم، به آنها اعتماد کنیم و مسئولیت این آزادی را بر عهده خودشان بگذاریم.

پیش‌نویس‌های مخرب

دکتر بهزادی در ادامه به برخی از پیش‌نویس‌های ناکارآمد و محدودکننده رایج در الگوهای زندگی سنتی اشاره کرد.

نباش، خودت نباش، بچه نباش، تو نمی‌توانی، نکن، مهم نباش، تافته جدابافته باش، نزدیک نشو، فکر نکن، احساس نکن از مهم‌ترین الگوهایی است که والدین با در نظر داشتن شیوه‌های منسوخ شده تربیتی به فرزندان خود القا کرده و سبب بروز مشکلات و ناکامی‌های فرد در دوران بزرگسالی می‌شوند.

الگوی نباش به شکل نارضایتی از خود در فرد بروز می‌یابد. کسی که این الگو را در ذهن دارد لذت را حق خود نمی‌داند و طبیعتا از زندگی خود لذت نخواهد برد.

الگوی خودت نباش در کودکانی بروز می‌کند که جنسیت‌شان از سوی والدین پذیرفته نشده است.

بچه نباش، ساختاری است که در فرزندان خانواده‌های سنتی، شادی و کودکی کردن را مذموم دانسته و کودک را از بروز این رفتارها منع کرده‌اند.

پیش‌نویس «نکن» فرزندان را به افرادی همیشه نیازمند تبدیل می‌کند. افرادی که همواره برای هر کاری نیازمند حمایت خانواده‌اند. پدر و مادر بیش‌حمایتگر، این پیش‌نویس را بر روی ذهن فرزندان نصب می‌کنند.

«مهم نباش» پیش‌نویسی است که با ارسال پیام‌هایی مثل« حرف نزن»، «تو چه کاره‌ای» و ممانعت از بروز استعدادهای فرزند و ابراز وجود او در ذهن کودک ضبط می‌شود.

«فکر نکن» بازدارنده‌ای است که توسط والدینی که کودک را تمسخر می‌کنند در ذهن کودک نقش می‌بندد.

«احساس نکن» الگویی است که در پی ممنوعیت بروز هرگونه احساس شادی، خشم، غم و ... در ذهن کودک شکل می‌گیرد. فراموش نشود القای پیام‌های مثبت دروغینی مثل تو «زیباترینی»، «تو بهترینی» و... نیز به اندازه پیام‌های منفی مخرب بوده و سبب بروز خودشیفتگی و عدم درک درست فرد از توانایی‌های خود می‌شود.

چگونه پیش‌نویس‌ها را تغییر دهیم؟

دکتر بهزادی در پایان، شناخت الگوهای رفتاری تکراری و حذف آن‌ها را تنها راه نجات از پیش‌نویس‌ها خواند و با ارائه 10 راهکار به سخنان خود پایان داد.

تغییر ظاهر، تغییر دکوراسیون منزل، عوض کردن دوستان، تغییر محله، شهر، رشته تحصیلی، شغل، تغییر ساعت خواب، تغییر نوع رفتار با همسر و در نهایت تغییر باورها از جمله ده راهکاری است که با عمل کردن به آنها می‌توان الگوهای رفتاری بعضا نادرست را اصلاح کرد و به زندگی معنایی دوباره بخشید.